Oświadczenie w sprawie ochrony dzieci przed szkodliwymi treściami prezentowanymi w środkach społecznego przekazu

Uważamy, że należy powrócić do zapoczątkowanych w 2001 r.  sejmowych prac nad wprowadzeniem rozwiązań chroniących dzieci przed szkodliwym teściami prezentowanymi w mediach.

Większość z medialnych przekazów cechuje bowiem nadreprezentacja przemocy, obsceniczności i konsumpcjonizmu. Ponadto gry komputerowe są ogromnie nasycone agresją, będącej ich regułą i zasadą. W sieci można całkowicie przypadkiem, przy poszukiwaniu innych informacji, natrafić na strony pornograficzne. Od szkodliwych treści nie są również, niestety, wolne periodyki dla nastolatków.

Na świecie konieczność takiej ochrony została zauważona wiele lat temu. W art. 17 Konwencji o prawach dziecka ONZ z 1989 roku, której stroną jest Rzeczpospolita Polska, stwierdza się, że Państwa-Strony uznają ważną rolę środków przekazu i zobowiązują się do zapewnienia dzieciom dostępu do informacji oraz materiałów, szczególnie do tych, które mają na uwadze ich dobro w wymiarze społecznym, duchowym i moralnym oraz ich zdrowie fizyczne i psychiczne. W celu realizacji tych ustaleń państwa zobowiązały się do działań na rzecz ochrony dzieci przed informacjami i materiałami szkodliwymi z punktu widzenia ich dobra.

Także Unia Europejska, w Rekomendacji Rady UE z 1998 roku w sprawie rozwoju konkurencyjności europejskiego przemysłu usług audiowizualnych i informacyjnych przez wspieranie krajowych programów ramowych w celu zapewnienia skutecznego i porównywalnego poziomu ochrony nieletnich i godności ludzkiej, zwraca uwagę na ten problem.

W polskim ustawodawstwie ochrona małoletnich ma nadal charakter fragmentaryczny. W ograniczonym stopniu zapewniają ją kodeks karny, ustawa o radiofonii i telewizji oraz niektóre inne ustawy. Rozwiązania nie są wystarczające i tym samym nie spełniają wymogów art. 72 Konstytucji RP, który nakłada na państwo obowiązek ochrony dzieci przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.

W 2001 roku spotkało się to już z reakcją rodziców, którzy w ramach komitetu inicjatywy ustawodawczej wnieśli do Sejmu RP obywatelski projekt ustawy. Podpisało go wówczas blisko 200 tys. Polaków. Był to jeden z pierwszych projektów obywatelskich w Polsce.

Powstał wówczas Komitet Honorowy. W jego skład weszło wiele znakomitych postaci życia publicznego, wśród nich: Jan Nowak-Jeziorański, Henryk Mikołaj Górecki, Stefan Stuligrosz, Krzysztof Zanussi, ojciec Jan Góra oraz wybitni przedstawiciele wielu branż; dziennikarze, psycholodzy, prawnicy.

Podstawowymi celami proponowanego przez rodziców rozwiązania ustawowego były:

• wprowadzenie czytelnych zasad i standardów w zakresie przekazu medialnego, które umożliwiłyby wspólne zaangażowanie się nadawców, producentów, władz publicznych oraz obywateli w budowę ładu w przestrzeni medialnej. Efektem zaproponowanych regulacji miało być stworzenie podstaw prawnych dla zbudowania u odbiorców przekonania, że przestrzeń medialna jest przestrzenią bezpieczną;
• gwarantowana prawem ochrona dzieci przed rozpowszechnianiem przez media przemocy i wzorców destrukcyjnych zachowań, praca na rzecz edukacji medialnej oraz współtworzenie systemu samokontroli mediów.

Kluczowym dla ustawy założeniem jest pojęcie przestrzeni medialnej rozumianej jako przestrzeń publiczna, a nie wyłącznie „rynek” czy „forma wyrazu artystycznego”. To szeroko rozumiana sfera relacji międzyludzkich, dla których środkiem jest przekaz medialny. Jest to coraz bardziej dominująca przestrzeń socjalizacji człowieka.

Ostatecznie w wyniku samorozwiązania się Sejmu w 2005 roku prace nad nową ustawą (wówczas już wniesioną przez Klub Parlamentarny PiS, druk nr 859) zostały przerwane. Projekt jest jednak dostępny w archiwum izby poselskiej, kadencja V oraz u założycieli komitetu inicjatywy ustawodawczej. Uważamy przy tym, że dla usprawnienia nowych rozwiązań i dla oszczędności, należy zrezygnować z powołania proponowanej w projekcie Rady Klasyfikacji Przekazów Medialnych.

W związku z tym, że dzieciom i młodzieży należy się – ze strony wszystkich podmiotów zaangażowanych w przestrzeń medialną – większa dbałość o ich właściwy rozwój emocjonalny i intelektualny, zwracamy się do kompetentnych władz publicznych o pilne wznowienie prac nad projektem ustawy o ochronie dzieci przed szkodliwymi treściami prezentowanymi w środkach masowego komunikowania. Absolutnie nie zgadzamy się z Prezesem Rady Ministrów, który jakiś czas temu wypowiedział się przeciwko wprowadzeniu regulacji prawnych chroniących dzieci przed pornografią w Internecie.

Nie ma argumentów za udostępnianiem dzieciom szkodliwych przekazów. A zmiany kulturowe, które te treści powodują, są bardzo groźne.

Lucyna Podhalicz
Inicjatorka projektu ustawy
Przemyśl, dnia 25 października 2013 roku